Wiele osób rozważających zakup swojego pierwszego psa rasowego nie jest świadoma gdzie najlepiej jest go znaleźć czy w ogóle jak go szukać... Często osoby takie zadają pytania, np. w grupach tematycznych na Facebooku, przez co czasami trafiają na osoby nieznające faktycznego pojęcia psa rasowego.

Przed 2012 rokiem opcje były jasne: można było nabyć psa/kota rasowego, albo w typie rasy lub zdecydować się na adopcję. Zmiany w Ustawie o ochronie zwierząt, wprowadzone w 2012 roku zakazały sprzedaży psów i kotów bez rodowodu oraz handlu zwierzętami poza ich miejscem hodowli.

Na samym początku postaram się Wam przybliżyć dlaczego pierwszy wybór powinien paść właśnie na psa pochodzącego z hodowli zrzeszonej w FCI. W drugiej części artykułu wrócę do tematu zmian związanych z nowelizacją Ustawy o ochronie zwierząt z 2012 roku i sytuacji jaka po niej nastąpiła.

Dlaczego psy z FCI są uznawane za rasowe?

Psy, które otrzymują certyfikat rasowości (czyli nic innego jak rodowód) od FCI, muszą spełniać rygorystyczne standardy rasy. Te kryteria - ustalone przez międzynarodowe komitety ekspertów -  określają idealne cechy fizyczne oraz temperament i zachowanie, które są pożądane i oczekiwane w danej rasie. Hodowcy, którzy są członkami organizacji zrzeszonych w FCI są zobowiązani do przestrzegania tych norm i standardów, co ma na celu zapewnienie utrzymania czystości genetycznej i zdrowia ras.

Rola FCI i Związku Kynologicznego w Polsce (ZKwP)

ZKwP jest polskim przedstawicielem w strukturach FCI i pełni kluczową rolę w adaptacji międzynarodowych standardów na poziomie krajowym. Innymi słowy ZKwP działa jako swoisty most między polskimi hodowcami a FCI, pomagając w utrzymaniu międzynarodowych standardów rasowych w Polsce. Organizacja ta nie tylko rejestruje psy rasowe (prowadząc Polską Księgę Rodowodową), ale również organizuje wystawy i promuje etyczne aspekty hodowli.
Obydwie organizacje dbają o to, aby psy były hodowane w sposób odpowiedzialny, z uwzględnieniem ich zdrowia, dobrostanu oraz zgodnie z międzynarodowymi standardami.

Do najważniejszych aspektów, jakie powinno wziąć się pod uwagę przy wyborze psa z hodowli należą między innymi:

1.    Standardy rasy – Czyli nic innego jak wybór psa z hodowli przestrzegającej standardów rasy ustanowionych przez FCI lub ZKwP. Wybierając psa właśnie z takiej hodowli zwiększasz szanse na zdrowie i zachowanie typowe dla rasy, a jednocześnie dbasz o dobrostan nie tylko swojego przyszłego psa ale również np. jego matki znajdującej się pod opieką wybranego hodowcy.

2.    Zdrowie genetyczne – Hodowle, które są zarejestrowane w ZKwP/FCI często przeprowadzają szczegółowe testy genetyczne i zdrowotne, co minimalizuje ryzyko dziedziczenia chorób.
Co więcej, zgodnie z Regulaminem Hodowli Psów Rasowych ZKwP psy kwalifikowane do hodowli od 01.03.2023 i suki kwalifikowane do hodowli od 01.07.2023 muszą mieć pobrany materiał genetyczny do określenia profilu DNA.

(Przy czym z profilu DNA nie są oceniane żadne choroby.
Profil DNA pozwala stworzyć indywidualny, niepowtarzalny wzór genetyczny badanego osobnika, który to pozwala na jego identyfikację przez całe życie.
Badanie profilu DNA jest skutecznym i dokładnym sposobem potwierdzania pochodzenia.

W skrócie badanie profilu DNA ma upewnić nas o tym, że dany reproduktor - podany w rodowodzie - na pewno jest ojcem danego osobnika i to samo tyczy danej suki hodowlanej - żeby nie było żadnych niejasności.)

3.    Rodowód – Czyli nic innego jak świadectwo pochodzenia psa. Rodowód psa gwarantuje, że jego genealogia jest dobrze udokumentowana, co jest istotne dla hodowców, uczestników wystaw oraz osób ceniących przejrzystość pochodzenia swojego zwierzęcia.
Warto zaznaczyć iż ZKwP to jedyna organizacja w Polsce, prowadząca rzetelne księgi rodowodowe. Daje to pewność, że pochodzenie psa jest udokumentowane, a rodzice są zgodni ze standardem wzorca. Dopuszczenie do hodowli zależy nie tylko od pochodzenia i rodowodu. Zarówno reproduktor jak i suka hodowlana muszą zdobyć uprawnienia hodowlane, biorąc udział w wystawach oraz osiągając wymagane oceny i sukcesy. Dzięki temu znacznie wzrasta szansa, że do rozmnażania wykorzystywane są jedynie psy spełniające standardy rasy.

4.    Etyczna hodowla –Etyczna hodowla psów rasowych to proces, który ma na celu nie tylko powołanie na świat zdrowych i zgodnych ze wzorcem rasy szczeniąt, ale także dbałość o dobrostan wszystkich psów biorących w niej udział.
a.    Hodowcy starannie wybierają psy do rozrodu, biorąc pod uwagę ich zdrowie, temperament oraz zgodność z wzorcem. Celem jest unikanie dziedziczenia chorób genetycznych i promowanie cech pozytywnych.
b.    Psy używane w hodowli powinny przechodzić odpowiednie badania, w tym testy na obecność chorób dziedzicznych, charakterystycznych dla danej rasy -  celem tego jest upewnienie się, że dane osobniki nie przekazują wad genetycznych swoim potomkom.
c.    Etyczni hodowcy unikają nadmiernego rozmnażania psów. Zamiast maksymalizować liczbę miotów, skupiają się na jakości i zdrowiu każdego szczenięcia. Dbają także o to, by suki miały wystarczającą ilość czasu na regenerację między ciążami.
d.    W etycznej hodowli priorytetem jest zapewnienie odpowiedniej opieki zarówno ciężarnym sukom jak i ich szczeniętom. Obejmuje to odpowiednie żywienie, opiekę weterynaryjną oraz zapewnienie bezpiecznego i czystego środowiska.
e.    Szczenięta są socjalizowane już od pierwszych godzin życia, co oznacza, że mają one kontakt z różnymi ludźmi, zwierzętami i sytuacjami, co pomaga im rozwijać zdrowe zachowania społeczne.
f.     Etyczni hodowcy często zapewniają nowym właścicielom informacje na temat odpowiedniej opieki nad psem, w tym wskazówki dotyczące żywienia, zdrowia, szkolenia i ogólnego dobrostanu.
g.    Hodowcy starają się umieszczać szczenięta w domach, które są odpowiednio przygotowane do przyjęcia psa, biorąc pod uwagę zarówno potrzeby szczeniąt, jak i możliwości i zobowiązania nowych właścicieli.
h.   Hodowcy zazwyczaj pozostają w kontakcie z nowymi właścicielami, oferując wsparcie i radę w razie potrzeby, co długoterminowo zapewnia dobrostan psa.

Wybór psa z certyfikowanej hodowli to większa pewność, że zwierzę zostało wychowane w odpowiedzialny sposób, z dbałością o jego zdrowie i dobrostan, zgodnie z międzynarodowymi standardami etycznymi.

O co chodzi z tą nowelizacją Ustawy o ochronie zwierząt z 2012 roku?

Przed 2012 rokiem opcje dla ludzi poszukujących psa rasowego były jasne: można było nabyć psa rasowego z hodowli należącej np. do ZKwP (a co za tym idzie do FCI), albo psa w typie rasy (np. na przysłowiowej „Giełdzie w Słomczynie” lub zdecydować się na adopcję z fundacji czy schroniska.
Zmiany w Ustawie o ochronie zwierząt, wprowadzone w 2012 roku zakazały sprzedaży psów i kotów bez rodowodu oraz handlu zwierzętami poza ich miejscem hodowli.

Początkowo sytuacja uległa poprawie - handlarze, którzy zarabiali na sprzedaży zwierząt, zniknęli z giełd, targów itp. Jednakże niedługo później odkryto sposoby na obejście nowych przepisów...

Po wspomnianej powyżej nowelizacji Ustawy o ochronie zwierząt brzmi ona następująco:

„Art. 10a.
1. Zabrania się:
1) wprowadzania do obrotu zwierząt domowych na targowiskach, targach i giełdach;
2) prowadzenia targowisk, targów i giełd ze sprzedażą zwierząt domowych;
3) wprowadzania do obrotu psów i kotów poza miejscami ich chowu lub hodowli.

2. Zabrania się rozmnażania psów i kotów w celach handlowych.
(...)
5. Zakaz, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, nie dotyczy podmiotów prowadzących schroniska dla zwierząt oraz organizacji społecznych, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt.
6. Zakaz, o którym mowa w ust. 2, nie dotyczy hodowli zwierząt zarejestrowanych w ogólnokrajowych organizacjach społecznych, których statutowym celem jest działalność związana z hodowlą rasowych psów i kotów.
(...)”

Przed rokiem 2012 działalność związana z rasowymi psami była w Polsce ograniczona do kilku organizacji. Od 29 lipca 1938 aż do końca stycznia 2001 roku jedyną kynologiczną instytucją w kraju był Związek Kynologiczny w Polsce (ZKwP), który był częścią międzynarodowej federacji FCI. W 2001 roku na scenę wszedł Polski Klub Psa Rasowego – Polski Związek Kynologiczny, który związał się z federacją Alianz Canine Worldwide (ACW).
Obie organizacje działały równocześnie, a psy hodowane pod ich egidą otrzymywały oficjalne rodowody.

Po zmianie przepisów, rynek zalały nowe stowarzyszenia, założone często przez osoby, które wcześniej nielegalnie rozmnażały i sprzedawały psy. Te nowe organizacje, choć formalnie zarejestrowane jako hodowle, często miały mało wspólnego z profesjonalnym hodowaniem rasowych psów, a tym bardziej z rzetelną kynologią i etyczną hodowlą.

Co to wszystko oznacza w praktyce?

W praktyce oznaczało to, że po 2012 roku psy z tych nowych stowarzyszeń, podobnie jak psy z ZKwP czy PKPR, były uznawane za rasowe zgodnie z prawem, mimo że ich rodowody były bez wartości hodowlanej.

Na forach internetowych, takich jak grupy na Facebooku, można spotkać osoby, które twierdzą, że psy z takich stowarzyszeń są równie rasowe, a ich rodowody równie ważne, co te od uznanych championów. Najczęściej można usłyszeć też, że różnica pomiędzy psem pochodzącym z ZKwP, a psem ze stowarzyszenia powstałego po 2012 roku polega jedynie na „różnicy w cenie” oraz na „innym papierku”.

Oczywiście istnieją „pseudohodowle”, które na pierwszy rzut oka wydają się dbać o psy, lecz są zarejestrowane w nowych, często mało znanych organizacjach, a nie w FCI. Kupowanie szczeniąt z takich miejsc nie jest zalecane. Po pierwsze, ponieważ wydaje się dużo pieniędzy, czasami nawet kilka-kilkanaście tysięcy złotych, na psa, który w rzeczywistości nie spełnia oficjalnych standardów rasy.
Po drugie, to iż na zewnętrz zwierzę wygląda na zadbane nie gwarantuje to ich zdrowia. Kluczowe jest, by psy były wolne od dziedzicznych chorób – a pewność co do tego zapewniają jedynie badania przodków i to nie tylko rodziców. Mimo że „pseudohodowla” może zapewnić szczeniętom odpowiednią dietę, odrobaczenie i szczepienia, to mało prawdopodobne jest, że zainwestowała również w kosztowne badania genetyczne czy diagnostykę stanu stawów rodziców w przypadku podatności na dysplazję.

Temat „pseudohodowli” jest bardziej złożony niż mogłoby się wydawać. Nie wspomniałam tutaj o rasach nieuznanych przez FCI czy popularnych w USA hybrydach psów. Mam nadzieję, że ten tekst posłuży jako przewodnik dla tych, którzy myślą o zakupie swojego pierwszego psa rasowego, ale czują się zagubieni w polskiej rzeczywistości.

 Jest istotne, aby zdawać sobie sprawę, że sama przynależność do ZKwP nie zapewnia automatycznie, że trafimy na doświadczonego i uczciwego hodowcę z prawdziwą pasją do zwierząt. Nawet w takich organizacjach można napotkać nieuczciwych hodowców. Przed zakupem psa warto więc porozmawiać z hodowcą i odwiedzić miejsce hodowli, aby osobiście sprawdzić, w jakich warunkach żyją zwierzęta i jak są traktowane.

Nie wspieraj tych, którzy prowadzą „pseudohodowle” i czerpią korzyści finansowe z cierpienia psów - wybierz psa od odpowiedzialnego hodowcy.